Zalecenia:
1.ustalić w jakim stopniu do braku apetytu mogły się przyczynić inne objawy uboczne chemioterapii i zastosować zalecenia w odniesieniu do tych objawów;
2.szczególne dbać o higienę jamy ustnej: częste płukanie ust, żucie gumy bezcukrowej, ssanie cukierków miętowych lub eukaliptusowych;
3.stosować odżywki przemysłowe uzupełniające dietę w celu wyrównania niedoboru zapotrzebowania kalorycznego, np. NUTRIDRINK, RESOURCE, NUTRAMIL, DIBEN;
4.konsultacja dietetyka będzie pomocna w doborze właściwej diety.
ZAPARCIA I BIEGUNKI
Powikłaniami chemioterapii, dotyczącymi przewodu pokarmowego są zaburzenia rytmu wypróżnień, przebiegające pod postacią zaparcia lub biegunki. W przypadku ich wystąpienia pomocna może być modyfikacja diety.
Zalecenia dietetyczne w przypadku zaparć:
1.wdrożenie diety bogatej w błonnik – gruboziarniste pieczywo, zboża, surowe lub gotowane warzywa i owoce, suche owoce/śliwki, orzechy, rodzynki, figa – są to naturalne produkty o działaniu przeczyszczającym;
2.zwiększenie podaży płynów, szczególnie ciepłych w celu poluźnienia stolca na czczo można zastosować szklankę ciepłej wody lub sok ze śliwek;
3.należy zwiększyć aktywność fizyczną: gimnastyka, spacery;
4.przy braku wypróżnień powyżej 3 dni zastosować zlecone leki lub skontaktować się z lekarzem.
Zalecenia dietetyczne w przypadku biegunki:
1.unikanie potraw ciężkostrawnych/ nadmiaru błonnika i tłuszczów;
2.wdrożenie diety ubogiej w błonnik – jasne pieczywo, biały ryż, banany, kurczak lub indyk bez skóry, unikanie surowych owoców i warzyw, unikanie mleka i produktów mlecznych – mogą wzmacniać biegunkę;
3.wypijać duże ilości płynów o temperaturze pokojowej – płyny bogate w potas/wody mineralne niegazowane;
4.zastosować środki farmakologiczne zlecone przez lekarza (LOPERAMID po każdym luźnym stolcu do 8 tabletek dziennie).
ZMIANY ZAPALNE BŁONY ŚLUZOWEJ JAMY USTNEJ
Wnętrze jamy ustnej pokryte jest błoną śluzową, która jest bardzo wrażliwa na działanie cytostatyków i dlatego często dochodzi do zmian zapalnych. Nasilenie objawów występuje w różnym stopniu, a objawami klinicznymi są: zaczerwienienie, obrzęki, nadżerki i owrzodzenia z tendencją do krwawienia oraz towarzyszący miejscowo ból w jamie ustnej. Przyczyną może być bezpośrednie działanie cytostatyków, jak też podatność na zakażenia grzybicze, bakteryjne, wirusowe wskutek obniżonej odporności w przebiegu neutropenii.
Zalecenia profilaktyczne i łagodzące zmiany zapalne w jamie ustnej:
1.wskazana jest kontrola stomatologiczna stanu uzębienia przed rozpoczęciem chemioterapii oraz wyleczenie ubytków zębów i chorób dziąseł, a także okresowo profilaktyczna kontrola w czasie terapii;
2.usuwanie zęba i inne zabiegi chirurgiczne muszą być wykonane przynajmniej miesiąc przed rozpoczęciem leczenia, a w trakcie chemioterapii zawsze konsultowane z lekarzem onkologiem;
3.właściwa higiena jamy ustnej
– mycie zębów szczoteczką z miękkim włosiem, kilka razy dziennie, delikatnymi ruchami
– szczoteczki należy zmieniać regularnie co kilka tygodni
– używanie pasty z fluorem, bez substancji ścierających
– płukanie jamy ustnej środkami dezynfekcyjnymi i nawilżającymi, nie zawierającymi alkoholu
– dbanie o higienę protez.
4.w przypadku pojawienia się zapalenia jamy ustnej wdrażamy pokarmy miękkie, papkowate, miksowane, unikanie pokarmów kwaśnych, pikantnych i gorących;
5.odpowiednie nawodnienie do 3 litrów na dobę/ płyny o temperaturze pokojowej i chłodne;
6.wyeliminowanie spożywania alkoholu i palenia papierosów;
7.konieczne jest stosowanie dostępnych środków łagodzących dolegliwości, np. FOMUKAL, CAPHOSOL;
8.o wprowadzeniu do leczenie objawowego i przyczynowego leków decyduje lekarz, dlatego należy bezwzględnie powiadamiać o zaobserwowanych objawach.
WYPADANIE WŁOSÓW
Do najczęstszych powikłań chemioterapii należy wypadanie włosów. Niektóre cytostatyki powodują jedynie osłabienie i przerzedzenie włosów, a inne powodują całkowite wyłysienie. Proces ten dotyczy nie tylko włosów na skórze głowy, ale także innych rejonów ciała: rzęs, włosów łuku brwiowego czy włosów łonowych. Niestety nie istnieje żadna skuteczna metoda zapobiegania wystąpieniu tego objawu.
Zalecenia szczególnego dbania o skórę głowy i włosy oraz wskazówki w zakresie estetyki wyglądu:
1.używanie do mycia delikatnych szamponów;
2.stosowanie do czesanie miękkich szczotek lub grzebienia o szerokich zębach;
3.unikanie używania suszarek i lokówek, wałków, spinek, gumek do włosów;
4.nie należy farbować włosów i wykonywać trwałej ondulacji;
5.rozważyć korzystanie z turbanu, bawełnianej czapki, kapelusza, które mogą być elementem ozdobnym stroju oraz peruki – zlecenie na perukę wypisze lekarz;
6.w przypadku intensywnego wypadania zaleca się skrócenie włosów i spanie w chustce.
PROBLEMY ZE SKÓRĄ I PAZNOKCIAMI
Zalecenia pielęgnacyjne i ochronne:
1.unikanie przebywania na słońcu, stosowanie preparatów ochronnych z wysokim filtrem U V numer 15 lub wyższy;
2.szczególne dbanie o czystość i higienę ciała – stosować krótkie prysznice, unikać kąpieli w wannie, unikanie stosowania mydeł, a w ich miejsce stosować środki myjące o kwaśnym pH;
3.nie wolno samemu wyciskać czy usuwać żadnych zmian skórnych;
4.nie dopuszczać do wysuszenia skóry – stosować kremy i balsamy antyalergiczne;
5.unikanie perfum i wody toaletowej zawierającej alkohol;
6.stosować dezodoranty antyalergiczne, bezzapachowe, żelowe;
7.staranne wytarcie i umycie po wypróżnieniu okolicy odbyty;
8.ważne jest dokładne płukanie tkanin, aby nie zawierały resztek detergentów i środków zmiękczający;
9.unikanie zranień i zakażeń dłoni – nie wolno zbyt głęboko wycinać skórek, do prac w polu czy ogródku używać rękawic ochronnych.
ZMĘCZENIE I ZNUŻENIE
Zespołem zmęczenia związanym z chorobą nowotworową określa się utrzymujące uczucie zmęczenia lub wyczerpania związane z chorobą lub leczeniem przeciwnowotworowym, którego nasilenie nie jest proporcjonalne do bieżącej aktywności i wpływa na codzienne funkcjonowanie.
Zespół obejmuje subiektywne i obiektywne objawy, które wpływają na stan fizyczny (osłabienie), nastrój (obniżony lub depresja), motywację (brak inicjatywy), funkcje poznawcze (zaburzenia intelektualne) i społeczne (zdolność utrzymywania więzi socjalnych). Zespół zmęczenia w chorobie nowotworowej w odróżnieniu od fizjologicznego zmęczenia nie ustępuje pod wpływem odpoczynku lub snu.
Zalecenia w zakresie aktywności i wypoczynku, które mają wpływ na funkcjonowanie w życiu codziennym:
- staraj się utrzymać regularny rytm snu i wypoczynku;
- w przypadku znużenia lub braku sił nie należy zwalczać tego uczucia, koniecznie trzeba odpocząć;
- należy korzystać z pomocy rodziny i znajomych oraz nauczyć się o nią prosić;
- umiejętnie i racjonalnie planować każdą pracę i czynność do wykonania;
- nie rezygnować z aktywności towarzyskiej;
- wskazana jest umiarkowana aktywność fizyczna w zakresie odpowiednim do możliwości, np. spacery, jazda na rowerze, ćwiczenia relaksacyjne.