Profilaktyka przeciwodleżynowa

Poradnik dla pacjenta i rodziny

Profilaktyka oznacza zapobieganie, czyli postępowanie mające na celu zmniejszenie bądź likwidacje przyczyn, które w wyniku unieruchomienia pacjenta mogą prowadzić do powstawania niekorzystnych dla organizmu stanów patologicznych.

Jaki wpływ na organizm ma ruch – odzwierciedlają słowa Paskala:
,,RUCH TO ŻYCIE, BEZRUCH ŚMIERĆ”.

Unieruchomieniem nazywamy ograniczenia aktywności całego ciała lub poszczególnych jego części w zakresie zmian pozycji w łóżku, obracania, siadania, wstawania z łóżka i chodzenia. Brak ruchu wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie wszystkich układów w organizmie człowieka. W obrębie skóry może dochodzić do rozwoju zmian patologicznych w postaci odparzeń i odleżyn.

ODLEŻYNA – to uszkodzenie skóry tkanki podskórnej, a w przypadku odleżyn głębokich również do tkanek leżących pod skórą – mięśni i kości. Odleżyna powstaje głównie w okolicach ciała, w których skóra pokrywa wyniosłości kostne tj. nad punktami oporowymi szkieletu.

NAJCZĘSTSZE MIEJSCA POWSTAWANIA ODLEŻYN:

kość krzyżowa
guz kulszowy
masyw krętarza
kości piętowe

OSOBY SZCZUPŁE NARAŻONE SĄ NA POWSTAWANIE ODLEŻYN:

okolicy stawu kolanowego
kostek przyśrodkowych
bocznej goleni
wyrostków kolczystych kręgosłupa
okolicy potylicy.

PRZYCZYNY POWSTAWANIA ODLEŻYN

1. MASA CIAŁA PACJENTA
– nadwaga powoduje zwiększenie ucisku w tych miejscach, gdzie tkanka kostna jest
położona pod cienka warstwą tkanki podskórnej, niedowaga – brak odpowiedniej ilości tkanki podskórnej,
prowadzi do wzmożonego nacisku powierzchniowego.

2. DIETA
– niedożywienie, dieta uboga w białko.

3. NIETRZYMANIE MOCZU I STOLCA
– wilgotne środowisko, kwaśny odczyn moczu prowadzi do maceracji skóry – uszkodzenia.

4. RODZAJ SKÓRY
– skóra sucha jest szczególnie narażona na uszkodzenia; bibułkowata u ludzi w podeszłymwieku, z powodu braku elastyczności.

5. OGRANICZENIA LUB BRAK AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ
– unieruchomienie w jednej pozycji.

6. PŁEĆ
– kobiety dwukrotnie częściej są narażone na ryzyko powstania odleżyn, ze względu na rodzaj skóry, która jest cieńsza i bardziej delikatna.

7. WIEK
– zagrożenie wzrasta wraz z wiekiem.

8. CHOROBY,
które zwiększają ryzyko powstawania odleżyn: anemia, choroby przebiegające z wyniszczeniem organizmu (nowotwory, stwardnienie rozsiane, paraplegia), cukrzyca, miażdżyca.

9. STOSOWANE LECZENIE
– terapia steroidowa lub chemioterapia.

10. DŁUGOTRWAŁY I NIEZMIENIAJĄCY SIĘ UCISK NA TKANKĘ
– może w ciągu dwóch godzin doprowadzić do powstania odleżyny.

11. TARCIE
– przesuwanie ciała po podłożu, np. chory stara się przesunąć pośladki nie unosząc ich.

12. PRZESUWANIE CIAŁA CHOREGO
względem podłoża w sposób powodujący fałdowanie skóry.

13. USZKODZENIE CIAŁA WYWOŁANE URAZEM,
stłuczeniem, np. podczas wypadku, który spowodował uraz w czasie zabiegów pielęgnacyjnych.

KLASYFIKACJA ODLEŻYN CECHY KLINICZNE I MORFOLOGICZNE

I STOPIEŃ blednące zaczerwienienie znikające po usunięciu ucisku.
II STOPIEŃ nieblednący rumień na skórze.
III STOPIEŃ powierzchowna rana, obrzęk pęcherze, ból, dochodzi do uszkodzenia naskórka i częściowe uszkodzenie skóry właściwej.
IV STOPIEŃ rana z dnem pokryta żółtymi masami martwiczymi lub czerwoną ziarniną, brzegi rany dobrze ograniczone, otoczone obrzękiem i rumieniem (uszkodzenie pełnej grubości skóry).
V STOPIEŃ owrzodzenie z martwiczymi tkankami w dnie rany z jamami drążącymi w kierunku powierzchni międzypowięziowych, do stawów, ze zniszczeniem mięśni i kości.

Odleżyny I i II stopnia kwalifikują się do leczenia zachowawczego, dla odleżyn III i IV stopnia należy rozważyć możliwość leczenia operacyjnego.

PROFILAKTYKA PRZECIWODLEŻYNOWA

1. Eliminacja długotrwałego ucisku na punkty podporowe ciała:

Częsta zmiana pozycji chorego co 2 – 4 godziny (dla chorych szczupłych co 2 godziny, dla chorych normalnie odżywionych i otyłych co 4 godziny);
Dla chorych z grupy większego ryzyka – materac przeciwodleżynowy.

ZAPAMIETAJ!
ZASTOSOWANIE MATERACA PRZCIWODLEŻYNOWEGO NIE ZWALNIA Z PRZESTRZEGANIA ZMIAN POZYCJI CHOREGO

2. Prowadzenie intensywnej rehabilitacji przyłóżkowej

jeśli choroba podstawowa uniemożliwia czynne ćwiczenia chorego to nie eliminuje możliwości wykonania ćwiczeń biernych przez specjalistę rehabilitanta.

3. Właściwa pielęgnacja skóry

utrzymanie w czystości skóry. UWAGA! obecność odleżyn nie jest przeciwwskazaniem do kąpieli chorego, stosowanie mydła szarego lub takiego, które nie wywołuje uczulenia;
po umyciu delikatne i staranne osuszanie skóry, zwłaszcza w okolicy fałdów, gdzie sąsiednie powierzchnie stykają się ze sobą (pachwina bruzda pośladkowa);
eliminacja kontaktu skóry z wilgocią (mocz, kał, pot, wymiociny);
unikanie silnego tarcia o podłoże;
stosowanie preparatów natłuszczających skórę, np. 0,5% krem propolisowy, Sudokrem, Bepanten lub oliwkę;
należy pamiętać, aby jednocześnie nie stosować pudrów i środków natłuszczających, ponieważ tworzy się skorupka uszkadzająca powierzchnie skóry.

4. Właściwe odżywianie chorego

dieta wysokobiałkowa wzbogacona witaminami, szczególnie witaminą C i A, która poprawia stan i funkcję skóry. Należy unikać posiłków zalegających w żołądku. Dietę należy wzbogacić odżywkami przemysłowymi, np. Portagen.

W przypadku powstania odleżyny zawsze możesz skorzystać z pomocy Zespołu ds. Profilaktyki i Leczenia Odleżyn w Szpitalu Specjalistycznym im. Ludwika Rydygiera w Krakowie sp. z o.o. w celu uzyskania informacji o stosowaniu specjalistycznych opatrunków (tel. 12 64 68 625)